Η ιδέα
Η ιδέα για τον Κύπριο Βιολάρη γεννήθηκε γύρω στο 2005–2006. Τη χρονιά εκείνη η Νικολέττα Δημητρίου, η εθνομουσικολόγος πίσω από το πρότζεκτ, είχε πάει στην Κύπρο από το Λονδίνο για έναν χρόνο επιτόπιας έρευνας, ως μέρος των διδακτορικών της σπουδών. Τότε μελετούσε μια συγκεκριμένη ομάδα μελωδιών και, ως μέρος της έρευνάς της, συναντούσε και συνομιλούσε τόσο με μικρότερους, όσο και με μεγαλύτερους σε ηλικία μουσικούς.
Κάθε φορά που η Νικολέττα συναντούσε έναν μουσικό – κυρίως έναν μουσικό μεγάλης ηλικίας – για συνέντευξη, τον ρωτούσε να της πει λίγα λόγια για τη ζωή του ως οργανοπαίχτης ή τραγουδιστής στην Κύπρο των μέσων του εικοστού αιώνα. Οι ιστορίες τους ήταν συναρπαστικές, αφού αποκάλυπταν πολύ περισσότερα απ’ όσα θα μπορούσε να φανταστεί. Αποκάλυπταν όχι μόνο τις δικές τους, προσωπικές ιστορίες, αλλά και την ιστορία μιας ξεχωριστής επαγγελματικής τάξης, που είχε τότε σχεδόν χαθεί – μαζί με το τοπίο και τον κόσμο που υπήρχε γύρω της. Η Νικολέττα πήρε τότε μια νοερή σημείωση γι’ αυτές τις ιστορίες και το τι αποκάλυπταν, χωρίς πραγματικά να ξέρει το γιατί, ενώ ταυτόχρονα τις ηχογραφούσε και τις οπτικογραφούσε για το αρχείο της.
Λίγα χρόνια αργότερα, και συγκεκριμένα το 2012, η Νικολέττα εκλέχτηκε σε θέση ερευνητικής εταίρου στους τομείς της εθνομουσικολογίας και των αυτο/βιογραφικών σπουδών στο Wolfson College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, θέση που της επέτρεπε να πάει πίσω στις ιστορίες εκείνες και να ξεκινήσει αυτό που θα γινόταν γνωστό ως The Cypriot Fiddler Project: ένα ερευνητικό πρόγραμμα που θα περιλάμβανε ένα ντοκιμαντέρ και, εν καιρώ, ένα βιβλίο. Τον Μάιο του 2013 η Νικολέττα επέστρεψε στην Κύπρο για να ξαναξεκινήσει τις συνεντεύξεις της με τους βιολάρηδες, αυτή τη φορά έχοντας το συγκεκριμένο πρότζεκτ κατά νου. Σχεδόν τρία χρόνια αργότερα, ένα πρώιμο μοντάζ του ντοκιμαντέρ Ο Κύπριος Βιολάρης παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Σπίτι της Συνεργασίας, ένα δικοινοτικό κοινοτικό κέντρο στη νεκρή ζώνη της Λευκωσίας.
Υπάρχει κάτι το σχεδόν «αναρχικό» σ’ αυτό το πρότζεκτ: η Νικολέττα αποφάσισε να φτιάξει ένα ντοκιμαντέρ, αν και ποτέ προηγουμένως δεν είχε φτιάξει ντοκιμαντέρ. Όταν αποφάσισε να βρει κάποιον που μπορούσε να τη βοηθήσει με την οπτικογράφηση και το μοντάζ του υλικού που συνέλεγε, διάλεξε ένα άτομο που, όπως κι εκείνη, ποτέ πριν δεν είχε φτιάξει ντοκιμαντέρ. Επιπλέον, ξεκινώντας, δεν είχε εξασφαλίσει καμία απολύτως χρηματική βοήθεια για το ντοκιμαντέρ. Έτσι, τον Ιούλιο του 2015, και πάλι στο Σπίτι της Συνεργασίας στη Λευκωσία, η Νικολέττα ξεκίνησε μια διαδικτυακή καμπάνια συλλογής εισφορών από το κοινό, προκειμένου να μαζέψει ένα μέρος των χρημάτων που απαιτούνταν για να γίνει αυτό το ντοκιμαντέρ πραγματικότητα. Το πολύ μικρό ποσόν που ζητήθηκε από το κοινό μαζεύτηκε λιγότερο από έναν μήνα αφότου ανακοινώθηκε το κάλεσμα κι έτσι η οπτικογράφηση και το μοντάζ μπορούσαν να ξεκινήσουν.
Εξαρχής, το πρότζεκτ αυτό συνόδευε η αίσθηση του κατεπείγοντος. Πολλοί από τους μουσικούς που η Νικολέττα είχε πρωτοσυναντήσει το 2005 δεν ήταν πια σε θέση να παίξουν ή να μιλήσουν το 2013. Αρκετοί άλλοι είχαν αποχωρήσει από τα εγκόσμια. Όταν η ομάδα του ντοκιμαντέρ ήταν έτοιμη να παρουσιάσει την πρώτη εκδοχή του υλικού που είχε μαζευτεί, πολλοί άλλοι ακόμα είχαν φύγει από τη ζωή.
Ο Κύπριος Βιολάρης στην ολότητά του – ντοκιμαντέρ, βιβλίο, ιστοσελίδα – είναι αφιερωμένος σε όλους τους βιολάρηδες της Κύπρου που ομόρφυναν με την παρουσία και τη μουσική τους γάμους, πανηγύρια και διασκεδάσεις στην Κύπρο· ιδιαιτέρως δε, είναι αφιερωμένος στους μουσικούς εκείνους που μοιράστηκαν τις ιστορίες τους με την ομάδα του Κύπριου Βιολάρη – και με όλους εσάς – γι’ αυτό το πρότζεκτ.